Во текот на изминатата деценија, брзите кредити станаа сè попопуларна алатка за справување со неочекувани финансиски ситуации. Без разлика дали станува збор за итни медицински трошоци, поправки на автомобили или непланирани семејни настани, многу луѓе се обраќаат кон финансиски институции кои нудат „брзи пари“. Сепак, земањето брз кредит не треба да се сфаќа лесно. Постојат голем број важни фактори на кои секој потрошувач треба да обрне внимание пред да потпише договор.
1. Разберете точно што е „брз кредит“
Брзите кредити се мали, краткорочни кредити, обично од неколку илјади до неколку стотици илјади денари, кои се одобруваат брзо – понекогаш само за неколку часа. Тие се популарни поради минималната документација, брзата постапка и лесните услови за аплицирање. Сепак, оваа леснотија честопати крие ризици.
2. Проверете ја легалноста и лиценцата на компанијата
Во Македонија, само финансиските компании лиценцирани од Народната банка имаат право да одобруваат кредити. Пред да аплицирате, проверете дали компанијата е регистрирана и лиценцирана. Народната банка објавува список на одобрени финансиски компании на својата веб-страница. Бидете претпазливи кон неформални или „сомнителни“ заемодаватели кои нудат пари преку реклами на социјалните медиуми без јасни услови.
3. Обрнете внимание на ефективната каматна стапка (ГКА)
Често слушаме во медиумите дека некој добил заем со „ниска каматна стапка“, но реалноста може да биде сосема поинаква. ГКА ги вклучува сите трошоци поврзани со заемот – камата, провизии, административни такси. Компаниите се обврзани да ја објават ефективната каматна стапка, затоа секогаш прашувајте и споредувајте.
Некои брзи заеми имаат ГКА повисоки од 100% годишно! Ова значи дека за заем од 10.000 денари, можете да вратите над 15.000 за само неколку месеци. Бидете внимателни!
4. Јасно разберете ги условите за отплата
Проверете:
Кој е периодот на отплата?
Дали постои опција за предвремена отплата без казна?
Колку се месечните рати?
Што се случува ако доцните со плаќањето?
Некои компании имаат скриени доцнења, високи казни или автоматски го продолжуваат договорот со нова камата ако не го вратите на време.
5. Избегнувајте „префрлања“ – продолжување на кредитот
Многу компании нудат можност за продолжување на рокот (т.н. „префрлање“), но ова често е поврзано со дополнителни трошоци. Значи, наместо да го решите проблемот, се давите во долгови. Ако го одложите кредитот еднаш, следниот месец ќе имате уште поголем долг – и ова е патот кон финансиска нестабилност.
6. Не земајте кредит за да вратите друг кредит
Ова е една од најопасните практики. Ако повеќе не можете да го вратите првиот кредит, земањето втор за да го покриете само го влошува проблемот. Ова води до таканаречената „спирала на долгови“, која е многу тешко да се прекине.
7. Бидете внимателни со методите на комуникација
Сигурните компании комуницираат професионално: преку е-пошта, телефон или физичка адреса. Ако некој инсистира да комуницира само преку Viber или Facebook Messenger, без официјални документи или сметка, бидете исклучително внимателни – ова може да биде измама.
8. Внимателно прочитајте го договорот – и ситните букви!
Пред да го потпишете, побарајте го договорот на хартија или во електронска форма. Не потпишувајте ништо што не го разбирате. Обидете се да го прочитате целиот документ, дури и деловите напишани со ситни букви – честопати таму се скриени важни информации за казни, промени во каматните стапки или дополнителни обврски.
9. Проверете ги вашите права како потрошувач
Во Македонија, Законот за заштита на потрошувачите и Законот за долг на потрошувачите ви гарантираат одредени права:
Право на информации пред склучување договор
Право да раскинете договор во рок од 14 дена без да наведете причина
Право на жалба и заштита од нефер практики
Доколку сметате дека сте биле оштетени, можете да контактирате со Агенцијата за супервизија на финансиски услуги, Народната банка или организациите за заштита на потрошувачите.
10. Планирајте однапред и размислете двапати
Поставете си неколку прашања пред да земете брз кредит:
Дали навистина ми требаат овие пари?
Може ли да ги вратам на време?
Дали постои друга алтернатива – помош од роднини, одложување на трошоците, преговарање со добавувач?
Брзите кредити можат да бидат корисни во одредени ситуации, но само ако се користат одговорно. Најважно е да не брзате – и покрај името „брз кредит“, вашата одлука треба да биде внимателна, информирана и трезвена. Финансиската слобода се гради со разум, а не со импулсивност.